Spoor 2, op weg naar een duurzaam financieel gezond Someren

1. Inleiding

De tijd dat het de gemeente Someren financieel voor de wind gaat is voorbij. Dat was de boodschap in de Kadernota 2020 die wij moesten brengen. Hierbij is opdracht gegeven maatregelen te nemen zodat de begroting 2020 sluitend is. Dit is gelukt. Ook is opdracht gegeven tot het opstellen van een plan van aanpak om te komen tot een fundamentele heroverweging van gemeentelijke taken, waaronder gebouwelijke, infrastructurele en sociale voorzieningen in de breedste zin van het woord en gericht op een structureel sluitende begroting op (middel)lange termijn. Dit noemen we Spoor 2.

In het Gemeenschappelijk Financieel Toezicht Kader (GTK 2020) van de gezamenlijke provincies, wordt geadviseerd om een aparte paragraaf Taakstelling op te nemen om taakstellingen, bezuinigingen en ombuigingen te presenteren. Dit advies wordt gevolgd. In deze paragraaf Taakstelling wordt het plan, op hoofdlijnen, toegelicht aan de hand van een aantal vragen.

2. Wat willen we bereiken?

Op (middel)lange termijn is Someren een financieel gezonde gemeente. Dit betekent op de eerste plaats dat de begroting meerjarig structureel en reëel sluitend is. Op de tweede plaats dient het eigen vermogen van de gemeente zodanig te zijn dat de gekwantificeerde risico’s afgedekt kunnen worden. Dit wordt beoordeeld aan de hand van de weerstandsnorm volgens onderstaande tabel:

Wij zetten hier in op een score van minimaal 1.4 hetgeen ruim voldoende is.

Bovendien willen we bereiken dat de financiële ratio’s als neutraal worden beoordeeld volgens onderstaande tabel.

De financiële ratio’s geven een beeld van de financiële positie van de gemeente en zijn door de wetgever verplicht gesteld. Deze ratio’s moeten worden opgenomen in de begroting en jaarrekening. Het is aan de raad om deze kengetallen te normeren.

3. Wat is daar voor nodig?

Om er voor te zorgen dat het doel bereikt wordt gaan we een pakket van maatregelen opstellen dat ingezet kan worden als de financiële positie van de gemeente daarom vraagt. De keuze welke maatregelen wanneer ingezet gaat worden, is daarbij niet op voorhand bepaald. Op deze manier kunnen we inspelen op veranderende omstandigheden. Van elke maatregel is bekend wat de financiële gevolgen zijn en welke maatschappelijke effect deze teweeg brengt.
Belangrijk is dat er over het maatregelenpakket draagvlak is in de samenleving. Tot slot kijken we niet alleen naar het hier en nu, maar richten onze blik ook op de toekomst. Maatregelen moeten aansluiten bij de veranderende externe omgeving.

4. Wat gaan we daar voor doen?

We maken een omgevingsanalyse waarin we onderzoeken welke toekomstige ontwikkelingen we kunnen verwachten. Hierbij denken we onder meer aan demografische, sociaal-culturele en technologische ontwikkelingen.

We inventariseren de taken die we als gemeente op dit moment uitvoeren. Hierbij zijn de taakvelden leidend. Per taak maken we inzichtelijk of deze wettelijk verplicht is of dat deze facultatief is. Hierbij geven we ook aan of en zo ja op welk minimumniveau de taak moet worden uitgevoerd. Hiermee hebben we de beïnvloedbaarheid per taak bepaald. Ook de financiële gevolgen, zowel incidenteel als structureel, zijn bekend evenals de maatschappelijke effecten.

Aan de hand van de omgevingsanalyse en de inventarisatie van de taken bepalen we welke maatregelen we kunnen inzetten. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een bepaalde taak niet meer wordt uitgevoerd of bij wettelijke taken, dat deze op een lager niveau plaatsvindt.

5. Welke kaders hanteren we?

• Het pakket aan maatregelen moet in elk geval minimaal voldoende zijn om de verwachte financiële tekorten uit de meerjarenbegroting 2020-2023 af te dekken;
• De in te zetten maatregelen dienen zodanig te zijn dat Someren ook op het gebied van welzijn, ecologie en sociaal-cultureel een gezonde gemeente is;
• Het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader in acht genomen. Hierin is bijvoorbeeld opgenomen dat een bezuiniging op onderhoud van kapitaalgoederen niet mag leiden tot achterstallig onderhoud, kapitaalvernietiging of onveilige situaties;
• De raad wordt, indachtig de motie van 6 juni 2019, nauw betrokken bij het tot stand komen van het plan van aanpak zoals dat nu voorligt;
• in het proces wordt, indien de raad daartoe besluit, gebruik gemaakt van consultatie van belanghebbenden, zoals inwoners, verenigingen en betrokken organisaties.

6. Hoe pakken we dit aan?

In het najaar 2019 organiseren we werksessies waarbij portefeuillehouders samen met betrokken afdelingshoofden, beleidsmedewerkers en financieel specialisten de omgevingsanalyse opstellen, de taken inventariseren en een pakket van mogelijke besparingen opstellen.
Na vaststelling door het college in november worden de uitkomsten van de werksessies gedeeld met de raad en commissies, zodat de leden zich een goed beeld kunnen vormen. In januari 2020 wordt aan de raad gevraagd om de richting aan te geven over de in te zetten maatregelen. Uitkomst hiervan zijn do’s en dont’s: welke besparingsmogelijkheden kunnen wel en welke niet ingezet worden. Eveneens wordt hierbij aangegeven of en op welke manier er burgerconsultatie plaats vindt.
In het eerste kwartaal 2020 worden de maatregelen waarvoor de raad het licht op groen heeft gezet verder uitgewerkt, waarna op 2 april de raad een voorgenomen besluit neemt over het totale pakket. Indien de raad hiertoe besloten heeft vindt burgerconsultatie plaats in de maanden april-juni.
In de kadernota 2021 wordt vervolgens het in te zetten maatregelenpakket opgenomen en volgt de formele besluitvorming door de raad.

7. Tijdlijn

Het bovenstaande samengevat in een tijdlijn ziet er als volgt uit: